De geur van sake - door Kathy Mathys
Mijn eerste boek was er een over eten. In Smaak. Een bitterzoete verkenning beoefende ik de kunst van het aandachtig kijken, luisteren, ruiken, proeven en voelen. Ik schreef: 'Granaatappelpitten zien eruit als glazige juwelen. Ik hou van het knerpende geluid in mijn mond wanneer ik erin bijt, als voetstappen in de verse sneeuw. De smaak is eerst zoetig en na wat kauwen komen de zure en wrange tonen naar boven, de smaak bouwt zich op in de mond en maakt gulzig.' Over deze geliefde vrucht had ik net zo goed een haiku kunnen schrijven, eentje in de stijl van Bashō:
Golvende zee,
geur van sake
De oogstmaan komt op.
Ik ging workshops Schrijven over smaken en geuren geven, deelde partjes sinaasappel uit. 'Wat proef je?' vroeg ik. 'Proef met al je zintuigen.' Op basis van de observaties schreven de deelnemers smaakhaiku's. De gedichten waren blijmakend en feestelijk. Dat smaakte naar meer. Sindsdien ben ik me gaan verdiepen in dit geliefde, universele genre dat in Japan door bijna iedereen wordt beoefend, van het schoolkind tot de gepensioneerde circusdirecteur.
Een haiku bestaat uit drie regels en telt zeventien lettergrepen (vertaalde gedichten tellen vaak meer of minder lettergrepen). Traditioneel gaan ze over de natuur, maar dan moet je wel weten dat het onderscheid tussen mens en natuur niet bestaat in Japan. Dit is er eentje van Natalie Goldberg. Je kent haar wellicht als de schrijver van Schrijven vanuit je hart (Writing Down the Bones):
This black pen
feels meaty
in a writer's hand
Natalie heeft zonet een boek gepubliceerd over het haikugenre. Het is erg toegankelijk en leest fijn: Three Simple Lines. A Writer's Pilgrimage into the Heart and Homeland of Haiku. Bij haar las ik het hartverscheurende verhaal van de Japanse dichter Shiki die zo ziek was dat hij de laatste vijf jaar van zijn leven het bed niet uit kwam. Hij stierf jong. Shiki schreef: 'De kleine tuin is mijn universum en zijn planten en bloemen vormen het enige materiaal voor mijn gedichten.' Met zicht op zijn tuin schreef hij veel haiku's, deze bijvoorbeeld:
Trekkende zwaluwen!
naar de Stille Oceaan
vliegen ze dapper.
Ik besef nu dat haiku's echt gedichten zijn voor deze tijd waarin we zoveel behoefte hebben aan vertraging en verstilling. Haiku's lezen heeft op mij hetzelfde effect als mediteren of wandelen in het bos, langs het strand. Ze brengen een moment van bezinning. Geïnspireerd door mijn haiku-onderzoek heb ik nu een workshop ontworpen waarin je haiku's leert schrijven. In de lente is het zover! Je kan je nu al aanmelden (zie onderaan dit blogbericht). Om vast in de voorjaarsstemming te komen, sluit ik af met een haiku van dichteres Chiyo-ni:
Langs het strand, bij eb –
elk ding dat wij oprapen
beweegt in de hand.
Kathy Mathys is schrijver, journalist en schrijfdocent. www.kathymathys.nl
Wil je graag haiku's leren schrijven? Zaterdag 8 mei geeft Kathy een workshop Haiku's schrijven. Meld je hier aan.